Rixt – Frysk dichterskollektyf
Frysk dichterskollektyf
Dizze wike is de Skriuwersarke it briedplak foar kreativiteit fan Frysk Dichterskollektyf RIXT. RIXT-dichters skriuwe poëzy mei dichters Sigrid Kingma en Arjan Hut of mei sjonger Bruno Rummler.
Op tiisdei skode Janna van der Meer oan by Bruno Rummler om mei-inoar te dichtsjen op muzyk. In moaie dei en útwikseling by it Petgat, mei Arjan Hut as gasthear.
De Dichter fan de Moanne foar augustus is Ina Schroders-Zeeders
De gedichten binne te lêzen op de gedichten fan de moanne.
Skreaun troch Syds Wiersma
Sneintemoarn 25 july ferstoar dichter Tsjisse Hettema (Bitgum, 1955). Nei in tige koart siikbêd joech er thús yn Frjentsjer yn rêst en frede en yn bywêzen fan syn freondinne it libben oer. Sân jier lyn hie er de sykte fan Kahler oerwûn, mar de striid tsjin akute leukemy wie no net te winnen.
As dichter nimt Tsjisse Hettema ôfskie mei Hewwy dát, syn nije bondel dy’t nei de simmer ferskynt by útjouwerij Frysk en Frij. Tongersdei by de útfeart sille der ferskate fersen út de bondel foarlêzen wurde. Behalve gedichten steane der yn de bondel prachtige bylden fan filtwurken makke troch Tsjisse Hettema syn freondinne Aafje Bouwer. Bysûnder is ek dat der njonken Fryske fersen in stikmennich gedichten yn it Eaststellingwerfsk opnaam binne. Tsjisse Hettema learde dy taal fan Aafje en lei him de lêste jierren ta op poëzy yn dy taal. Op RIXT ferskynden earder al in tal Stellingwerfske gedichten fan syn hân.
Hewwy dát is Tsjisse Hettema syn fjirde dichtbondel. Hy debutearre yn 1996 mei Tsi Tsi (eigen behear). Dêrnei folgen It eachweid fan de simpele rider (Koperative Utjouwerij, 1999) en Heehoo heeho de leafde is as de mage fan in ko (Frysk en Frij, 2015). Hettema wie fan ’t begjin ôf (sûnt 2018) aktyf belutsen by dichterskollektyf RIXT en wie dêr ek in pear kear Dichter fan de Moanne. Syn gedichten tsjûgje fan syn tige orizjinele persoanlikheid, mei oarspronklike bylden en metafoaren, eigensinnige taalkonstruksjes en altyd út it hert en de persoanlike belibbing wei skreaun. Yn in fraachpetear mei Hedwig Terpstra út 2015 seit er: ‘Der is net ien dy’t my fertelle sil of kin hoe’t ik dichtsje moat. Dy frijheid moatst gewoan nimme yn it libben. Dat soe eins fan begjin ôf oan sa wêze moatte, mar dêr komt it hast nea fan, want je wurde troch safolle maatskiplike biningen libbe.’ Yn it fraachpetear mei Terpstra praat er iepenhertich oer syn libben, de poëzy, syn wurk by Tresoar en syn sykte. Jo kinne it fraachpetear hjir lêze.
Tsjisse Hettema hat jierrenlang as audiofisueel meiwurker by it Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum (FLMD) en Tresoar wurke. Hy katalogisearre en digitalisearre literêr audio- en fideomateriaal dat yn de rin fan de jierren earst by it FLMD en letter troch himsels by Tresoar sammele waard. Nei’t it Frysk Film Argyf yn 2009 ûnderdak by Tresoar krige, wurke Hettema in soad gear mei it filmargyf en lei er him ûnder oaren ta op de montaazje fan digitale lûden en bylden út de literêre kolleksje fan Tresoar. Mei syn wurk lei er in wichtige basis foar it Frysk Audioargyf, dêr’t it filmargyf en Tresoar begjin dit jier mei úteinsetten.
Mear ynformaasje oer de dichter Tsjisse Hettema kinne jo fine op Sirkwy. Op RIXT is wurk fan him fan de lêste jierren te finen.
It folgjende gedicht is ien fan de fersen dy’t foarlêzen wurdt by de útfeart fan Tsjisse Hettema op tongersdei 29 july. It toant in wichtich tematysk aspekt fan syn dichtwurk, benammen dat fan de lêste jierren: de personifikaasje fan it Fryske lân en de djipper lizzende ferbining tusken de tiden en hoe’t dat him hjoed-de-dei noch oppenearret en fiele lit yn it Frysk-Grinzer terpelân. ‘Speaketsjil’ toant boppedat hoe’t Tsjisse Hettema it leafste reizge: op ’e fyts.
SPEAKETSJIL
myn foartsjil kreaket
tusken de rigen balstientsjes
skean boppe ús
nei in oare tiid
winkt de wyn
fan noch foar it begjin fan de jiertelling
dat op it speaketsjil fan de terp
op de úteinen
de ferskillende tiidrekken fêstgaspe binne
it boskleaze
lipranke lânskip
longere op better tiden
tuskenyn myn tosken sizet it wetter
stadich fuort
al dy iuwen lang
en bliuwe dizze bulten
oerbeslein mei lytse stientsjes
der klinkt in soarte fan
sinjaal
fan in ferhege bewustwêzen
om byinoar te kommen
de oprop fan de doarpsâldste
syn teory fan de beïerdiging fan de fallen striders
yn dat alhiel
lege lân
lis se gewoan foar waar en wyn
op de skieding fan lân en wetter
en de goaden sille har
it neisteby
wêze en bliuwe
en sa ek
ús
sjoch se lizzen
en fuortdriuwend op it tij
it wij-wetter fan de hope
Tsjisse Hettema
Dizze wike is de Skriuwersarke it briedplak foar kreativiteit fan Frysk Dichterskollektyf RIXT. RIXT-dichters skriuwe poëzy mei dichters Sigrid Kingma en Arjan Hut of mei sjonger Bruno Rummler.
Hjoed wie Carla van der Zwaag op de Feanhoop en sy sprong mei Bruno Rummler drekst yn it boatsje om op muzyk te dichtsjen. Hja hawwe frijút dwaande west en oan ‘e ein fan de middei klonk der al muzyk yn de Arke: de toan is setten foar de wike!
Foar de twadde kear hat RIXT fan it FLMD in wike de beskikking krigen oer de Skriuwersarke by de Feanhoop. Fan 24 oant en mei 30 july sille RIXT-dichters mei-inoar oan poëzy wurkje yn de mande mei dichteresse Sigrid Kingma, dichter Arjan Hut of sjonger Bruno Rummler. It doel is om te wurkjen oan in gedicht, oersetting, foardracht of songtekst, dat letter dit jier op it poadium brocht wurde kin.
De dielnimmende RIXT-dichters binne: DerGjitr, Anne Heegstra, Ypie Bakker, Janna van der Meer, Tsjisse Hettema en Carla van der Zwaag. Sy sille de úteinlike útkomsten fan har moetings presintearje op in poëzyjûn dy’t RIXT yn de hjerst organisearret. Hut, Kingma en Rummler sille dêr dan ek optrede.
Foarich jier hawwe wy ek op ’e Skriuwersarke west en mei in groep RIXT-dichters in ‘trochjougedicht’ skreaun. Dat neamden wy doe ‘De Rigel fan Rink’, omdat in rigel út it wurk fan Rink van der Velde as begjinrigel fan it trochgedicht naam wie. Moannedichter Cornelis van der Wal trape doe ôf mei de earste strofe en ferfolgens waard yn twatallen alle dagen in ferfolchstrofe skreaun. In fotoferslach dy wike op de Skriuwersarke fine jo hjir. It trochjougedicht “De bui” kinne jo hjir fine.
De alderearste Frysk-Deenske blomlêzing presintearret fersen fan fjouwer dichters út Fryslân en fiif Deenske dichters dy’t yn Aarhus wenje. Dat binne: Elmar Kuiper, Geart Tigchelaar, Cornelis van der Wal, Syds Wiersma, Annemette Kure Andersen, Tomas Dalgaard, Peter Laugesen, Mads Mygind en Carsten Rene Nielsen.
It idee foar de blomlêzing ûntstie doe’t de Fryske dichters in besite brochten oan Aarhus en fielden dat hja harren in oar hûs fûn hienen, fandêr de titel Oar hûs/Et andet hus.
Yn juny hawwe de RIXT-dichters nei Denemarken west om it boek te presintearjen.
De twatalige Deensk-Fryske dichtbondel is te ferkijen foar €21,50. De bondel is útjûn by Hispel.
Edwin de Groot syn fyfde dichtbondel is út: Noas tsjin ‘t glês
Yn Noas tsjin ‘t glês sjocht de dichter: nei bûten, nei binnen, nei himsels en somtiden sjocht hy ek neat. De bondel set útein mei it gedicht ‘Oanreitsje’:
de wrâld hoecht net ûnbekladde, in bytsje goed fallend soe al noflik wêze en troaikjend ast him oanreitsje kinst
Edwin de Groot ferstiet de keunst om alderhande ûnderwerpen dy’t op syn wei komme yn bysûndere taal om te setten. Dat kinne persoanlike tema’s wêze, lykas it ferstjerren fan in broer dy’t ‘as yn in Ingelske wals (…) / út doarp en sicht ferdwynt’, mar ek maatskipklilke ûntjouwingen.
Alles sil op in stuit ferdwine, dat is wol wis, mar ûnferskilligens hoecht gjin rom paad.
De bondel is te keap foar € 17,50 en is útjûn troch de Afûk.