17 juny 2018
Tongersdeitejûn hekele Hûs en Hiem it sûnder fergunning útfierde skilder- en timmerwurk oan it âlde Badpaviljoen by Hylpen. It wie it safolste haadstik yn de soap om it paviljoen hinne. Mar it gebou bliuwt ta de ferbylding sprekken. Ek mei in lik ferve en in grutte stek deromhinne.
Hylper Badpaviljoen
By earste oanblik tinkst, dit is in datsja
dêr’t ’n rike Rus ús Halbe wodka’s skinkt
wylst Nuonmantsjes gleon de winst ferpartsje
dy’t de enerzjytransysje Fryslân bringt.
Njet! ’t Wie it earste bouwurk fan beton
in lokjend dyksicht op it belle époque
mei yn badpak foar ’t gnuvend pavillon
de jûkjende weach fan ’t boerekontelok.
Kommisje Hûs en Hiem is dermei oan.
Slytsk wellness erfguod fan de Sudersee
wurdt yllegaal ferspikere en bedoarn.
De eigner fan ’t ferrinnewearre stee
hat skjin syn nocht fan trage estetyk.
Wat bikt en stúkt er dêr foar stúmsk ûntwyk?
Dit earste moannegedicht ‘de kwetsberen’ fan ús junydichter Jetze de Vries is makke as reaksje op it megalomane Wynmolenpark Nij Hiddum-Hou. Njoggen mûnen fan 210 meter heech. Dat is twa kear de hichte fan de Achmeatoer en dat njoggen kear. Bewenners fan it gebiet sille kabouters wurde yn har eigen wrâld.
Artikel 1
Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.
de kwetsberen
de rolferdieling
foar it toaniel
ús mienskip
LF 2018
de húsmosken
greidefûgels
pauwen
rôffûgels
toarteldowen
en de koekút
guon lju bin alle fûgels
yn ien
mar wa kriget de haadrol?
de byrollen?
wa binne de figuranten?
de maleurfûgels
fleane tsjin de molen
fan de lucky birds
Gandhi sei al
Je kinne it peil
fan in beskaving
ôfmjitte oan hoe’t se mei
de kwetsberen omgean
12 juny 2018
Troch Syds Wiersma útsprutsen op de ynsprekjûn oer Nij Hiddum-Hou op 11 juny 2018 op it Provinsjehûs yn Ljouwert.
Mei út namme fan de dichters: Evita Bakker, Anne Feddema, Edwin de Groot, Tsjisse Hettema, Hein Jaap Hilarides, Yva Hokwerda, Bennie Huisman, Simen de Jong, Jan Kleefstra, André Looijenga, Henk Nijp, Friduwih Riemersma, Marije Roorda, Geart Tigchelaar, Kate Schlingemann, Jetze de Vries en Cornelis van der Wal.
Achte Steateleden,
IT DOEL HILLIGET DE MIDDELS
Of yn oarspronklik Latyn: Exitus acta probat. Yn goed Frysk: De útkomst rjochtfeardiget de dieden.
Yn it ekstreme doeltinken dêr’t in grut part fan dizze wrâld yn finzen sit, wurdt dizze siswize graach út de kast helle om minsken derfan te oertsjûgjen dat it doel foarop stiet en de middels dêrta offers freegje dy’t se drage moatte.
Oer it achterlizzende doel binne wy it hjir iens. Om it ûnheil te kearen moat der in enerzjytransysje komme. Trochpakke is it biedwurd. Mar krekt op sa’n krusiaal omslachpunt leit it gefaar op ‘e loer. Want yn de measte gefallen hilliget it doel de middels hielendal net. Seker net as der oare middels mooglik binne. It freget politike moed om op sa’n punt te sizzen, ho ho, hoe kinne wy dit dwaan op in wize dy’t goed foar Fryslân is, in breed draachflak hat en de krêften bondelet.
Ien ding is dúdlik: Dit wynplan makket minsken stikken, spjaltet mienskippen en helpt in âld en karakteristyk Frysk kultuerlânskip nei gichem. Dêr’t wy yn Fryslân ien fan de moaiste hoarizontale lânskipskomposysjes fan de wrâld hawwe, wolle wy njoggen fertikale read fjoer spattende reuzesyklopen fan 210 meter heech pleatse mei in slachkrêft dêr’t sels Don Quichotte kâld en mismoedich fan wurde soe. En wat berikke wy dermei? In lyts groepke minsken wurdt der ryk fan en in grutte groep hiel ûngelokkich.
Eltsenien wit dat dit doel op oare wizen berikt wurde kin. Wy ha de see, wy ha yndústryterreinen en wy ha doarpen dêr’t in mûne de mienskip net spjaltet mar krekt sterker makket. Wêr’t alternativen binne, hilliget it doel noait middels dy’t ús tsjininoar útspylje, minsken siik en wanhopich meitsje, en ús lânskip ferkrêfte. In polityk dy’t dan dochs foar sa’n middel kiest, bringt pine en frustraasje en sil noch generaasjes lang trochetterje. Dêrom, út namme fan in grutte groep Fryske dichters rop ik jim op om partijpolitike belangen oan ‘e kant te setten en te dwaan wêr’t jim hjir foar sitte: wize besluten nimme dy’t Fryslân fierder helpe, it goede behâlde en minsken byinoar bringe ynstee fan ferdiele.
As dichters ha wy mar ien middel. It wurd. It Fryske wurd is prachtich. It kin ús de skientme en wearde fan ús lân sjen litte. Ien fan ús grutste dichters, Obe Postma, kaam fan Koarnwert. De Ljurk fan it Fryske lân waard er neamd. De ljurk binne wy kwyt. En wêrom? Fanwege datselde ekstreme doeltinken en it kiezen fan middels dêr’t fan sein waard dat se goed wienen om it doel te berikken: produksje, produksje, produksje. Mar de ljurk is fuort, stiet symboal foar de kealslach.
Yn tiden fan wankend ûnrjocht helpe moaie wurden net. Dan moat de taal skerp as in mes wêze. De needgjalp Nij Hiddum-Hou Nee, dy’t Geert Mak inkele dagen lyn op YouTube pleatst hat is dat.
7 juny 2018
De Snitser dichter en muzikant/trombonist Marten Visser hat him dizze wike oansletten by RIXT. Hy stjoerde it folgjende gedicht yn, dat er skreau nei oanlieding fan it ferstjerren fan Tiede Lanting, de eardere gitarist fan de Fryske band Reboelje. ‘In gedicht by it ferlies fan in muzikant dy’t mei passy en leafde de minsken rekke, en no yn ús hert fierder gean sil. It sil nea stil wurde’ (Marten Visser)
Reboelje, mei Tiede Lanting uterst links
FRJEMDLING
Dêr‘t de ierde
de blauwe himel rekket
de ljurken
transformearje yn flearmûzen,
dêr wenne hy.
In hommelse wynpûst
liet de kearsen flikkerje
petearen ferstomje,
dêr stie hy yn fol ornaat
mei syn fioele.
In ealman ferklaaid
as omstruner.
Ut hokker lân of tiid
bleau in riedsel,
hy sei gjin wurd.
Hy rekke ús hert,
dêr’t de ierde omearme
waard troch de blauwe loft.
Henk Nijp is ien fan de fiif dichters dy’t belutsen binne by Kariljon en Poëzy, dat op freed 8 juny 2018 plakfine sil. Nijp wurket gear mei de komponist Feike van der Zee. Hjir de link nei it evenemint Kariljon en Poëzy.
mei it muzyk mei
as melodyen langer net te binnensjitte
eagen almar taaste yn it tsjuster
tinnitus de trommelfluezen teistert
wolsto dan myn tamboer-mêtre wêze
dan rinne wy mei hege knibbels op ‘e pas
oer de binnenpaden fan Metusalim
nim my by de fearten del
dêr’t wy fisken, swommen
sinne sûnder erch ús rêgen skroeide
dêr’t wy einenêsten rôven yn’e reiden
wiete sokken tsjin ‘e hikke kletsten
skrokken fan stampfee yn ‘e greide
fan swierwaar op neare jûnen
it knetterjende koper fan de flits
dêrnei donkere dreunen fan ‘e trom
safolle tellen eangst, stadich tichter by
oaremoarns ferwaaide nêsten yn ‘e wâl
lichte toan fan slakkespoaren op ’t beton
stap do wer as in stoaterske hoanne
jou kordaat de mjitte oan
smyt de stêf nochris heechop
sadat er skitteret yn ‘e sinne
tikje ik de tingels op ‘e triangel
as soene wy de taptoe rinne
It dichtersduo Tsjisse Hettema en Aafje Bouwer hat in Stellingwerfs fers skreaun by in nij stik fan komponist Pieter Bakker. Komposysje mei gedicht sille kommende freedtejûn op it Hofplein yn Ljouwert útfierd wurde, as ûnderdiel fan it evenemint Kariljon en Poëzy. Pieter Bakker syn stik is ynspirearre op it Moarnliet fan de Fryske dichter Gysbert Japicx (1603-1666). It Moarnliet brocht it duo Hettema/Bouwer by it folgjende gedicht oer Gysbert X, dy’t neffens it duo ‘noch altyd yn de Fryske literatuer omdoarmet en net wit wêr’t er no eins thús heart.’ Hjir de link nei it evenemint Kariljon en Poëzy.
Gysbert X
het gien tied
om een kompesisie
van zien warkelikhied
op riespepier te zetten
zien kepotte hatte
slaot te pletter op ‘e kliffen
waor as popsongs overhenne
flatten
hi’j raekt de grond
mit zien duuster wezen
hi’j het een penne en een stemme
en een roerloze aangst om dat te delen
drieft de tonen van zien liet
een duvelspakt
hoger
skaekelt zien leven
op naor een dissonant
dat ‘m in weer wat aanders wil douwen
een wegmaekt labyrint
uut die tied verleuren
drieft zien piene
omhogens
en slaot weer daele
in oonze tied
Jetze de Vries fan Harns is de Dichter fan de moanne juny 2018. Klik hjir foar eardere gedichten fan Jetze de Vries op RIXT. Jetze wie ien fan de dichters dy’t te gast wie by Noardewyn Live op Omrop Fryslân. Ynkoarten publisearje wy syn earste moannegedicht fan juny.
Jetze is ek ien fan de earste Fryske barteliers . ‘Bartelje’ is poëzij, slam, ymprovisaasje, entertainment en muzyk tagelyk. De bartelier kriget in ûnderwerp oanrikt en moat dêr nei tweintich sekonden betinktiid wat oer sjonge, op rym en op in bekende melody. It is in âlde en populêre Baskyske keunstfoarm, de bertolaritza. Sunt koart wurdt besocht om in Fryske fariant te yntrodusearjen. Jetze is ien fan de dichters/performers dy’t him der oan weaget.
