Foar de Ferhalejûn op 15 novimber 2019 waard RIXT frege om fiif dichters op ‘en paad te stjoeren en poëzy by ferhalen te skriuwen. De gedichten binne klear en wy publisearje se dizze wike op ús webside. Hjoed de fyfde, fan André Looijenga.
André Looijenga fytste op de Ferhalejûn nei de Ljouwerter húskeamer fan Pieter Hoekstra, dy’t it epos fan Gilgamesj neifertelde. Dat trúnde him oan om dit âlde Mesopotamyske epos werom te lêzen. De oersetting fan de koartlyn ferstoarne Grinzer assyriolooch Herman Vanstiphout lit sjen hoe fragmintarysk de tekst op klaaitabletten oerlevere is.
Yn de gedichtesyklus ‘Gilgamesj yn Huzum-West’ komt dat fragmintaryske ek ta útdrukking.
Gilgamesj yn Huzum-West 1. Binne wy brok- stikken […………] bakte klaai [………………] âldste stimmen yn ’e heaze groeven fan it spikerskrift út ’e nacht fan grûn, út it twiljocht fan ’e no-tiid [……………] komme [……] jimme fragminten [?, ………] dan troch de floed wer ta klaai
2. (de jongerein fan Uruk sjongt:) Grut is ús kening Gilgamesj! Hoeder fan Uruk, ús stêd, fol is syn burd, machtich syn hân, twatredde in god, ientredde minske! Hy lit gjin soan oan de heit, gjin dochter lit er oan de mem, gjin faam lit er oan har feint! Syn krêft ken gjin wjergader, nimmen oerstrielet syn skientme. Muorren boud fan stien en striders, diken rjochtet er op tsjin de floed! Hy lit gjin soan oan de heit, gjin dochter lit er oan de mem, gjin faam lit er oan har feint! Rûnom sjocht ús kening Gilgamesj! Syn each folget ús al den dei, syn kamera’s lêze ús dwaan en syn earen hearre ús tinzen.
3. Enkidu ha de goaden doe bakt út klaai ta wjergader, spegelman, tsjinminske Enkidu ha de jagers sjoen yn it berchlân skieppehoeders praten fan him by de fjurren rûch, swart en neaken mienden hja him op fjouwer poaten strunend nei har keppel fan Enkidu dreamde de kening fan Uruk deadwaan dat ûndier, sinde Gilgamesj op Enkidu ôf stjoerde er in frommes Sjamhat, in hoerke fan bûten de poarte de kening wedde mei it ljidske as ies lokke er it meunster nei syn heldestriid Enkidu doe’t se him fûn yn it fjild seach se yn ’e eagen, in aai om ’e kop Enkidu bea hja har mûle, har boarsten wale en rok ôflein bea se har skurte sân dagen, sân nachten wie se mei him it liif glânzge fan krêft yn har earms om Enkidu hinne gloeide syn minskelea oanrekke troch de frou, gûlde syn each oan Enkidu rikte hja bôle en bier hy preau, hy slokte, hy loste syn tonge Sjamhat hong har kleed om syn skouders Enkidu spruts: ‘nei de stêd liedsto my’
4. Novimber is in sachte moanne, tsjuster en in kearse foar it rút dy’t nûget yn in rychjeshûs ommitsele, Huzum-West jit de ferteller ús in bakje kofje yn nimt plak op syn houtene troan it âldste ferhaal fan ’e wrâld, út Mesopotamië, 2000 f.Kr. draacht er op oan syn jongste pakesizzer epos oer freonskip, goed tsjin kwea ferlies – ‘ik lies it nei myn skieding’ – sykjen nei ivich libben en jin dellizzen by it einige ta beslút besjogge wy syn kuierstêf en winsket er ús goejûn
5. (master dikteart oan syn learlingen:) Skriuw mei, jonges, en lear fan de foarfaars. Twa gelikense helden, Gilgamesj en Enkidu, hiene inoar troffen yn slaanderij, like hurd sloech de ien de oar, gelyk fan earms en lea. Net te winnen striid waard freonskip: lykwicht fan twa like sterke, moaie mannen – opljeppen Gilgamesj, Enkidu syn gewisse en ferstân. Leist ommers de pylk yn ’e midden fan de pees. Goadinnesoan en nimmens soan tegearre regearden de stêd Uruk, mei folk en senaat. Tegearre oerwûnen se de reus fan de seders, dwêsten se de fjoerspuiende bolle fan Isjtar, fersoenden se de goaden mei timpels en rjocht. Want de steat bloeit yn iendrachtich ferskaat. Nei’t Enkidu ferstoar, is Gilgamesj as helte op ’e swalk rekke troch bergen, oer oseanen, socht er in oerwinning oer dy lêste sliep. Mar gjin moed of wapenreau koe dat werroppe, witte moast er dat de minske hjir net ivich is en in midden is tusken goaden en de dea.
6. Machtich Uruk efter hege muorren hoe bisto ta in púnfal keard fergruzele dyn timpels, kaden en paleizen dyn taal yn skerven, it skrift ferleard Slieptest lang yn neiteams grûn bulldozers ha dyn sites fergroeven dyn erf wurdt rôve en ferpatst, net ûnlyk hoe’t se dyn bernsbern skeine Wat bin’ dyn fersen yn ’e skimer fan betonnen ruïnes, plestik tinten pantsere compounds fan eigen gelyk dôve eagen, hollen sletten tsjin petear
7. Gilgamesj plôke ta beslút de blomme it teare saffraan fan ivige jeugd hy joech him del en wylst er slomme kroep in slange del en iet de bút de held sliepte oer it libben en de dea de besile úteinen fan de wrâld syn misse setten, harren reizen de spegeling fan de oar, en seach: ‘Enkidu bin ik, en hy wie my’ hy rôle him doe yn it maitydsgers en de simmer geat syn gloede de hjerst stjalprein, giele blêden en de winter duts him ta wat bleau in namme ynkurven yn brutsen tabletten