Winterpinnestreek 2 – Ina Schroders-Zeeders
De vrijheid van de poëzie: de geest gaat alle kanten op
Een paar jaar geleden heb ik de gratis online cursus Mod Po gedaan, https://modpo.org/, een inleiding tot de moderne Amerikaanse poëzie (van Emily Dickinson tot de jaren zeventig ongeveer) van de universiteit in Boston. Een mooie manier om veel over poëzie te weten te komen, goed verzorgd met je eigen ruimte, groepen, live-uitzendingen, met schrijfopdrachten over bijvoorbeeld Emily Dickinson, want daar zijn ze blijkbaar dol op in Amerika, en afgesloten met een certificaat. Ik kan iedereen aanraden die cursus te doen. Hij wordt elk jaar opnieuw gedaan. Wat ik wel jammer vond, was dat de poëzie van Sylvia Plath niet werd behandeld want dat is confessionele poëzie, zeiden ze, en dat deden ze ‘dus’ niet. Wel Gertrud Stein.
Waarom men het onderscheid maakt tussen poëzie en confessionele poëzie en dan de laatste soort uitsluit, is me een raadsel. Confessional poetry is autobiografisch, gaat over emoties, schaamte, trauma, psychische problemen, zelfmoord. De donkere kant van het leven misschien. Sylvia Plath had het psychisch erg moeilijk en pleegde zelfmoord maar haar poëzie is fantastisch.
Het gedicht dat ik haar beste vind, is er eentje dat ze schreef toen ze nog studeerde. Het is een villanelle.
Mad Girl’s Love Song
I shut my eyes and all the world drops dead;
I lift my lids and all is born again.
(I think I made you up inside my head.)
The stars go waltzing out in blue and red,
And arbitrary blackness gallops in:
I shut my eyes and all the world drops dead.
I dreamed that you bewitched me into bed
And sung me moon-struck, kissed me quite insane.
(I think I made you up inside my head.)
God topples from the sky, hell’s fires fade:
Exit seraphim and Satan’s men:
I shut my eyes and all the world drops dead.
I fancied you’d return the way you said,
But I grow old and I forget your name.
(I think I made you up inside my head.)
I should have loved a thunderbird instead;
At least when spring comes they roar back again.
I shut my eyes and all the world drops dead.
(I think I made you up inside my head.)
Sylvia Plath
De villanelle is een poëzievorm met vaste regels: 19 regels, vijf strofen van drie en een laatste strofe van vier, met een vast rijmschema en met twee regels die worden herhaald.
a1 – b1 – a2
a3 – b2 – a1
a4 – b3 – a2
a5 – b4 – a1
a6 – b5 – a2
a7 – b6 – a1 – a2)
Dit stramien hoef je natuurlijk niet strikt na te leven, toch is het ook geen beletsel om vrijheid te hebben in hoe je je uit. En na het lezen van zo’n gedicht wil je meteen zelf iets maken.
Ik vond de eerste regel al meteen erg goed en inspirerend en ik maakte onderstaand gedicht
One with the world
I step out the door and the world steps inside me,
Streets carry my blood, the sky is my skin.
I walk as the hours turn over the world.
The moon might be dream, the darkness will sleep me.
I step out the door and the world steps inside me.
The trees are my arms holding on to each other.
Through water I walk, but the water is me,
And birds start to know me as birds of a feather.
I walk as the hours turn over the world.
Maar nu weer even terug naar dat confessional poetry-gebeuren. Anne Sexton is ook zo’n dichteres met psychische problemen, ook zij pleegde zelfmoord. Soms lijkt het er op dat ze elkaar nadoen. Ze waren bevriend maar ook elkaars rivalen. Er zijn hele studies over hen beiden gemaakt. Mensen met trauma’s die niet echt geholpen konden worden. Maar ze lieten wel iets na, gelukkig.
Het mooie van poëzie is dat er zoveel in gedachten kan worden geëxperimenteerd met woorden en zinnen, tot de dichter die ene regel of strofe vindt die het op een unieke manier weet uit te drukken. En omdat met het lezen van poëzie niet alles te begrijpen valt, komt het soms aan op aanvoelen en de eigen interpretatie van de lezer. Hoe meer je leest over de schrijver van de gedichten hoe meer je sommige diepere lagen begrijpt, maar ook als dat niet het geval is kun je genieten van de sfeer en de beelden die een gedicht oproept. Soms zijn het de mensen die geestelijk alle kanten uit durven gaan, of moeten, die de mooiste gedichten schrijven. Dat vind je vooral bij die zogenaamde confessional poetry.
Er is enorm veel online te vinden over beide dichteressen. Misschien is het voor iemand wel een leuke uitdaging om ze in het Frysk te vertalen.
