Minsken rinne brânwûnen oan hannen en fuotten op by it brûken fan gniisgas út gassilinders fier ûnder it friespunt. In foarstel fan dichter Tsjisse Hettema: gjin gniisgas út in flesse, mar út de literatuer.
Gniisgas
Yn gjin jierren haw ik sa ferskriklik lake
as om de deiboeken fan Hans Warren
fingerjend foarsichtich stean ik mysels
yn âlde geskriften fan leargongen in idel wêzen ta
hoe’t er beskriuwt dat der gjin grutter ûnbenul op administratyf gebiet is
as hy
syn perikels mei de belêstingtsjinst
de ezelman reizget as in fakir op ‘e rêch
in taai daai syn melodyen drage fier
in rûte fan simpel praten
de reisbeskriuwings fan Bob den Uyl
dy’t tajaan moat dat er leaver net op reis gie
al it ûngemak ûnderweis
en de dingen dy’tst leaver net sjochst
Yva Hokwerda is dichter fan de moanne Juny by RIXT. Dit is har earste moannegedicht.
Foto: Google Maps
Transfytse
{ yn it lân fan Loaiïngea, dêr’tst simpelwei de Oerdyk nimst en komst op de Ivige Leane } 1
Dy’t my fytsen sjocht
– achtsjend om Snits de greiden
en lege mieden tuskentroch,
oeral
it lânskip lêzend en “rotkat!” razend
tsjin ’e stikeme slûpmeunsters
dêr’t kattefroulju
sa graach oer meie, jûns oerhinne aaie
wylst dy kringen fan poekys dernei
nachts te pikefretten meie –
moat witte: dêr gûl ik net om.
Dy ’t my dêr fytsen heart
moat witte: ik bin it net.
Op dy fyts
is myn stjoer in lûdleaze mûs, myn seal
de stoel foar myn buro yn in kantoar
fan gjin ferskil mear te meitsjen, omdat
nimmen sjonge doart,
it laitsjen smoart,
it pypfol praten dimmener is en
wurden mûskefeal-
Op dy fyts
heart myn oerstjoer gjin fûgels mear,
as earen sûzje troch stiltes
fan beton yn súntsjes folgetten
kannen en kruken, te swier
fan de mei-oan-naaide earen
om de besletten ynhâld noch te fetsjen.
Dy ’t har fytsen sjocht
achter myn sinnebril
– moarnsier by ’t skimerjen al opset
tsjin de miggen, fansels –
in kromme achte út,
in âlde five fol nije huzen bydel
– prachtich frijsteand
yn ’e rigele en mei de boat
yn ’t útgroeven wetter foar de doar –
moat witte: dêr bin ik net.
Dit is wol myn seal,
mar ik moat noch thúskomme
– yn in inkele krûderike berm kinst
net noflik lizzen gean, loai yn ’t gea –
en ik ha se noch net fine kind,
de wiere rintmasters, de tûke froulju
de werklik wittenden
hoe’t it komme moat.
Dy’t my fytsen heart
mei witte, ik bin it net
omdat ik gûl
om it boartsjen fan de hazzen yn it lân
Yn april is dichter Geart Tigchelaar op ’e fyts stapt om ôf te reizgjen nei it Soutar Festival of Words yn Perth, Skotlân. William Soutar – dêr’t it festival nei neamd is – wie in dichter, dy’t sawol yn it Ingelsk as yn it Skotsk skreau. Hy wie berne yn 1898 en stoarn yn 1943, fan syn tweintichste ôf wie er bêdlegerich troch de sykte fan Bechterew. Nei oanlieding fan Soutar syn libben en poëzy en de reis fan Tigchelaar hinne en wer Perth hat er in fers skreaun. Syn bûnsmaat, Daibhidh Eyre dêr’t Tigchelaar it optreden op it festival mei dien hat, hat it fers oersetten nei it Skotksk.
op wei nei
it fierst giet men yn selskip
fan jinsels
mei de trouwe bûnsmaten
oantinkens en fantasije
alle dagen de doar út
op ‘e lûden troch iepen finster
mei bekende rook
fan alear is de belibbing
op ‘e nij fyts ik oan him foarby
op in bêd yn in keamer
krekt om dy reden grutter
dichter
as ik foar wa’t de wrâld
iepen leit
bannen streekje flugger
oer ûnbekende paden
as de pinne omdoch
oer ûnbeskreaun
fel papier
the farrest ye’ll gae in fellaship
o yirsel
wi the true boun mates
hings to hink oan an fantasy
aw the days oot the door
oan the soonds trouch the apen windae
wi weel-kent reek
aa afore tae be lived the day
A cycle by him anew
oan a bed in a chamber
fir richt reason o thoan greater
makar
nor A fir whom the warld
lies apen
tire-baunds straik flochty
ower unkent pads
as the dingit pen
ower unscreivit
fell o paper
Martsje de Jong wie freedtejûn, 31 maaie, by de Poëzynacht fan Jan Ritskes yn Twizel. Nei ôfrin skreau se in fers as ympresje. Dêrmei debutearret se as dichter.
Sigrid Kingma
Yn ’e tún fan Jan Ritskes
In tientsje foar prosecco en in stoel
tusken beammen mei fûgels
drage dichters foar
mankelyk ek
as de safolste auto
harren lûd ferseaget
Stilte
wie der dochs al net
keapjûn yn Bûtenpost, ommers
en yn pingo’s
knoarren kikkerts
Ek dichters dizze jûn
In stiltetrein stoppet
foar de draaimûne
yn Aarhus
sykje ljippen hâld
fan my yn mislearre leafdeslieten
en yn dielde enerzjy
yeeaah
yn dielde enerzjy
Lâns in ljochtslang
knoffelje ik my in paad nei
in skaftkeet mei de kaai deryn
piel efter de frouljusdoar
mei myn ritske
gean der noflik by sitten
Lit de natuer syn loop
by it lûd fan in aggregaat
falt myn each
op in stikker op ’e doar
Ferbean te skiten
Thús helje ik de fersen
troch elkoar en
de kaai fan de skaftkeet
beskamme út myn bûse.
Op ferkiezingsdei it twadde moannegedicht fan Simon Oosting, yn maaie Dichter fan de Moanne by RIXT.
Sûgen en oksen
Hy wit fan it patroan dizze lieder fan it folk
as er seit wat beskaving ús hjit net te sizzen
mei allúzjes dy’t rustke doarren nei djippe spelonken iepenje.
Dan wit er dat syn folk deemoedich praat fan ja ja ja
en tinkt dat er seit wat se hearre wolle
en dat de oaren ferbjustere en dûm en lilk
wêze sille en oeral en oerenlang petearje.
Dat er dan sizze kin dat er gjin frijheid hat om te sizzen
dat men net harkje en lêze kin
dat it wurden binne sûnder ramt
dat er der net fan witten hat.
Ja ja ja sil men dan wer knikke.
En de oaren as sûgen en oksen
brochten it sied fan it túch oer it lân.
Better bouwe se in sterk gewaaks
dat túch gjin romte jout
en swije se dy lieder yn ‘e lijte.
Hjoed, wylst Ajax de kop der wer by skuorre moat, in light verse fan Syds Wiersma oer it drama fan ôfrûne wike, dat yn him in earder trauma losmakke.
Wêr wie hy?
Cruijff koe net kieze, siet dêrboppe al
oer Ajax-Barça te kedizen, hie der
nachtmerjes fan en rúzje mei de bal,
lykas yn ’74 doe’t hy, de grutte lieder
de leie kwyt wie und das Spiel ferlier.
En no de Tommies dy’t him skonkjebrekke.
Earst Anfield dêr’t de koaren wittefier
– you ‘ll never walk alone – Messi delstekke.
Mar dan de grutste oplawibus thús:
Arena healwei wis hast fan finale
sjocht âljend Lucas Moura liepe lús
in hattrick skoaren, eagen achter sjalen.
De geast fan Cruijff, dy sânde, achtste maaie
wie út ‘e flow en koe mar herten feie.
Simon Oosting is ús dichter fan de moanne maaie. Hy ferbliuwt dizze wiken yn ’e skriuwersarke op de Feanhoop. ‘De fûgelwacht-ôfdieling Nij Beets/De Feanhoop hie it jierferslach 2018 yn de bus dien. Ik lies dat de sifers oer it tal greidefûgels alderferskuorrendst min binne. En myn eigen ûnderfining haw ik yn it taheakke fers beskreaun.’
Wizer de hope foarby
It Feanhoperlân leit yn grut ferskaat Greiden net-meand
en meand oeral sompige mieden en rûnom stiltelân
It wetter is skjin de loft berûn mar fol fan fûgels Alle
guozzen seach ik en sels slykwilsters en in inkelde leppelbek
en se sizze dat de see-earn yn ’e Alde Feanen piken hat
Hieltyd fierder hieltyd hurder gie ik op myn fyts om te finen
Mar yn trije lange dagen trije ljippen en it skries-skries-skries
hearde ik allinne fan efter de beammen De ljippen wiene wyld en
sloegen net op de swarte krieën En dy iene skries koe ik net sjen
Ik besleat ta in dei fan rou
Noch ienris tinke dat se oeral wiene
de maitiid werom komme lieten
En dan nim ik it ferlies en sil ik swije
want kleie betsjut hoopje
Swije is witte fan de hope foarby
In gedicht fan Anne Heegstra oer konsintraasjekamp Ravensbrück, dat se in pear jier lyn besocht. It frouljus- en bernekamp leit boppe Berlyn oan in idyllysk marke, mei oan de oare kant it stedsje Fürstenberg/Havel. Tusken 1939 en 1945 waarden yn Ravensbrück de finzenen, ek út Fryslân, ynset as twangarbeider foar it meitsjen fan SS-unifoarms en foar de Siemens fabriken.
Stil
fan tûken, keal en neaken
dript hert-ritmysk de ellinde
om’t hàrren wêzen west hat
wylst sy noch altyd binne
fertrape bernelûden skrieme
yn kriezjende sintels
en it stikeltried dat gûlt
om ferfleine libbens
safolle sielen, sa oerweldigjend
hinget harren lûdleas razen
foargoed yn ferneatige stilte
fan Frauenlager Ravensbrück
In nij gedicht fan Willem Abma. Dit seit er der sels oer: “By it âlder wurden, leit it ûnthâld ûnder fjoer. Ik sjoch it om my hinne en ik merk it sels. Reflektearje, lit stean skriuwe as âldere oer it ferskynsel fan ferjitten, der sit wat paradoksaals yn. Ik ha it besocht te dwaan mei in fers.”
hoe hâld ik fêst wat my ferlit
mei ik de pinne noch tille en skriuwe
as ik net by my hâld wat ienris djip yn it ûnthâld
no djipper noch yn ferjitnis bedobbe sit
en taast en rik nei nammen dy’t ik net mear wit.
by it fallen fan ‘e jûn sjoch ik de fûgel op in tûke.
hy teart de wjukken op wurdt suver wei yn ‘t blêdte.
de fûgel sliept en ik doch ek de eagen ticht en slûgje.
ik dream en lis wat my ûntsketten is ûnder syn wjukken
tsjin in hert dat kloppet en druk him súntsjes tsjin my oan.
by it lemieren fljocht er de beam út,
wat ik by him dellei, fljocht mei him mei.
wat my fergetten is, sil my yn fûgelflecht ûnthâlde.
