Earste moannegedicht augustus fan Sytse Jansma

Hjoed, 6 augustus, is der yn Hiroshima de betinking fan de atoombomramp yn 1945. De uraniumbom ‘Little boy’ waard op 9500 meter hichte boppe de stêd los litten. Under de oanfal hie de stêd sa’n 255.000 ynwenners. Doe’t de ‘a-bomb’ om 8.15 oere eksplodearre, kamen frijwol drekst 78.000 minsken om it libben as gefolch fan de ûntstiene druk en de yntinse waarmte dy’t frijkaam. It totaal oantal deaden rûn úteinlik nei de 140.000 ein 1945. Noch hieltyd binne der hibakusha’s (en bern dêr fan ) dy’t lêst hawwe fan de gefolgen fan dizze ramp.

De boargemaster (Kazumi Matsui) fan Hiroshima sei hjoed yn syn speech dat Japan it ferdrach ûndertekenje moat dat nukleêre bommen ferbanne wol. Neffens minister-presidint Shinzo Abe is dat noch net sa maklik. De Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons (TPNW) is yn july 2017 troch 122 lannen ûndertekene, útsein Japan en de USA.

Klik hjir foar de boarne fan de ynlieding

 

Hiroshima, 6 augustus 1945

dit fers is in oanklacht tsjin nukleêre wapens
no’t ik wit hoe beheind piloaten, minsken, lannen

dat dan dochs it lûkje iepengiet, in ‘little boy’
boppe boartsjende skoallebern
in heit op ´e fyts nei wurk, in wachtsjende mem
op ´e treppen fan it sintraal stasjon

dat it samar omset wurde kin
yn inkele sekonden

minsken, pratende mei-inoar,
elkoar fol libben yn ´e eagen sjen,
gewoan sizze wat se op dat momint
even sizze woenen

ta sisterjende hompen fleis

in minsk, datst der bist,
en dan samar net mear

en dat alles dêrnei as yn in delirium
delslacht, as swart-helske rein

op it oerstallige; de kopkes op tafel,
it boartersguod yn ´e tún, de klean
yn ´e kast

en datst ûnder de brokstikken
fan wat in hûs west hat,
inkeld ferbrizele bonken fine kinst

wite poeier dat opstoot
by in allersêftst sigentsje

moannegedicht 4  – Job Degenaar

Yn ‘e bocht by Surch, deun by de Ofslútdyk is in strantsje dêrt’st net swimme kinst, it is der fierstente ûndjip en it leit der fol mei waaddrek. Mar it is der prachtich en fielst dy fuort ferbûn mei alles wat dêr yn stilte plakhat: it wetter, de ielguozzen, de kobben en de oare fûgels, de núnders, de rook fan it waad.
Dêr ûntstie it begjin fan dit fers. Yn de einferzje gong it wilens oer djippere wetters dan dy’t dêr wiene. Uteinlik komt it dêr yn sa’n gedicht fan my hast altyd op út, oft ik dat no wol of net.

Opmjitte foar in skulpdier

Alles nimt it seegriis
yn syn melodrama mei
de kobbe oan de floedstripe
giet der ris goed foar sitten

fier, yn stille kolonne
gluorje lêste seilen
in silhûet ferstoot
weachslaggen sizze de wacht oan

Grutte tema’s wielje, gêste
streame yn ûndjippe puollen
Ik slút de skealjes, simbalen
tûmelje mei yn myn nachtuniversum

Wylst it wrot en syst’ret om my hinne
sakje ik it djippe tsjuster yn
en núnderje it liet net stil te krijen
dêr’t see fol fan sit

Opmaat voor een schelpdier

Alles neemt het zeegrijs
in z’n melodrama mee
de meeuw aan de vloedlijn
gaat er eens goed voor zitten

ver, in stille colonne
gloeien laatste zeilen
een silhouet verstuift
golfslagen zeggen de wacht aan

Grote thema’s kolken, gisten
stromen in ondiepe poelen
Ik sluit de schalen, cimbalen
tuimel in m’n nachtuniversum mee

Terwijl het om mij woelt en sist
daal ik naar het diepe duister
en neurie het onstilbaar lied
waarvan de zee vervuld is

 

Tredde moannegedicht fan Job Degenaar

Lûk it âldfrinzige wurd ‘boreaal’ út de ferjitdoaze en fansels krigest alderhande begripen en ideeën yn ‘e holle: Baudet, Wilders en noch mear rjochts populisme yn Europa. Yn dizze tiden stekt dat ferskynsel de kop wer op en it is krekt as binne wy te ferheard, te sleau om de dêrby hearrende tinkbylden mei krêftige arguminten te wjerlizzen.

 

It boreale slangeparadys

Nederlân appellân, paradys foar slangen: de gifleaze
fan de selsfoldienens, de giftige fan de leffens
en leagens, de wjirgjende fan de eigenwille

Se broeie ûnder dongbulten, hongerje har in wei
troch fjilden, stêden, ûnder flierren
meitsje har in nêst yn hollen, herten, wurden

Tusken de plinten fan de beskaving
stekke se de duvelske kopkes op
En wy, we slane ús inkeld foar de kop.

Het boreale slangenparadijs

Nederland appelland, paradijs voor slangen: de gifloze
van de zelfgenoegzaamheid, de giftige van de lafheid
en leugen, de wurgende van de willekeur

Ze broeien onder mesthopen, hongeren zich een weg
door velden, steden, onder vloeren
nestelen zich in hoofden, harten, woorden

Tussen de plinten van de beschaving
steken ze hun duivelse kopjes op
En wij, we slaan ons enkel voor de kop

 

Twadde moannegedicht fan Job Degenaar:

Hoe fielt dat no, as swarte man of frou yn in hast folslein wite mienskip? It is in situaasje dy’t no stadichoan út Nederlân ferdwynt. Ik ha yn myn libben as NT2- dosint in protte nijynkommelingen begelaat en ik fernuvere my soms oer har.
Afrikanen dy’t yn it hjitst fan ‘e simmer waarme winterjassen oanhiene en bygelyks net snapten wêrom’t Hollanners beammen yn ‘e tún hiene: “Thats a paradise for snakes!” Krektoarsom ha ik dat ûngemaklike gefoel sels ek ûnderfûn. By in poëzij-optreden yn Súd-Korea besocht ik my foar de groepsfoto sa lyts mooglik te meitsjen en dochs stuts ik der mei myn ‘hiel gewoane’ lingte fan 1.82 m. in pear koppen boppe-út. Yn Senegal makke ik soks op in oare wize mei.

Wytman yn Dakar

De fisken binne rôfsuchtich
de fûgels bûnt fan kleur
en bleek en toar is it gersfjild
dêr’t leguanen oer spatte
Ik pas min yn dit ferbân

It meridiane ljocht is tsjuster
ik haatsje de sloppewiken
sa gau’t minske-eagen my heine
bin ik inkeld noch bankbiljetten
Ik pas min yn dit ferbân

Oerdei krigest chikungunya
zika, dengue en as bonus giele koarts
nachts wurdt malaria der ynkroade:
fertocht is elke boade yn dit lân
Ik pas min yn dit ferbân

Witman in Dakar

De vissen zijn roofzuchtig
de vogels bontgekleurd
en bleek en dor is het gazon
waarover leguanen schieten
Ik pas slecht in dit verband

Het meridiane licht is duister
ik haat de sloppenwijken
zodra mensenogen me vangen
ben ik enkel bankbiljetten
Ik pas slecht in dit verband

Overdag krijg je chikungunya
zika, dengue en als bonus gele koorts
malaria wordt aangeleverd in de nacht:
verdacht is elke bode in dit land
Ik pas slecht in dit verband

Earste moannegedicht fan Job Degenaar.

Sa no en dan docht Unicef tiding oer bernearbeid, dat yn ‘e measte lannen ferbean is. Oer de hiele wrâld besjoen wurdt de situaasje stadichoan wol wat better, mar noch altyd wurdt fan 11 procent fan alle bern, sa’n 260 miljoen yn totaal, it rjocht ûntnommen nei skoalle te gean. Dit bart ûnder mear yn it suden fan India en Bangladesh. Bern wurkje dêr lange dagen foar mar in pear skytsinten. Yn faak ferskuorrend minne omstannichheden foarsjogge se sa, benammen wat de produksje fan moadeklean en tekstyl oanbelanget, yn it ferlet fan de konsuminten yn Europa, Feriene Steaten, ensfh.

Famke ûnderweis nei it weeffabryk

Guon bern binne noait bern
dêr skine wy yn te berêsten

al iuwen wurde se brûkt
misbrûkt as bisten

De wrâld hâldt net op
as yn de iere moarn

in lyts famke rint nei it fabryk
om it web fan har earmoedich libben

dêr’t gjin ûntkommen oan is
kleurryk yn te weven

wylst wy oan de sinnige kant fan de ierde
ferbline de rêch takeare

nei skaadplakken
as dy fan har

 

Meisje op weg naar de weeffabriek

Sommige kinderen zijn nooit kind
daarin schijnen we te berusten

al eeuwen worden ze gebruikt
misbruikt als dieren

De wereld houdt niet op
als in de vroege morgen

een klein meisje loopt naar de fabriek
om het web van haar armzalig leven

waaruit ze niet ontsnappen kan
kleurrijk in te weven

terwijl wij aan de zonzij van de aarde
verblind de rug toekeren

naar schaduwplekken
als die van haar