Sytse Jansma syn twadde moannegedicht fan augustus.

De Amazoane stiet al skoften yn ´e brân. Hoe kin it dat der no pas omtinken oan jûn wurdt yn ´e media? Ik wie rekke troch de reaksje fan Juarez Saw, in man fan de Munduruku-stam yn de Amazoane. Hy freesde foar syn libben. Sjoch nei it filmke by dit nijsberjocht. Hoe moatst it útlizze dat it opbaarnen fan de Amazone earne goed foar is? Wêrom soenen de Brazilianen (lykas Nero?) harren eigen lân opbaarne? 
De wrâld liket ynienen wekker te wurden tusken allegear nije feiten. En de sûndebok wie ek drekst fûn: Bolsenaro. Alle kranten sieten der boppe op en tweets fan ferneamde fuotballers en modellen waarden dield. Bolsenaro hie ek al in sûndebok fûn: de NGO’s.
 Binne dat de ienige skuldigen? Hoe komt it dat de minsk it safier gean lit? Dêrom twa nije skeppingsgedichten: A en B. Om it mar begripe te kinnen hoe’t de minsk docht sa’t er docht.

 


TWA SKEPPINGSGEDICHTEN



A


Yn it begjin wie der neat as it ûneinige.
It ûneinige rekke swier en skoep sa it einige.
Beppe wie ien mei it ûneinige en it einige.
Beppe makke ierde en neamde har Mem.
Yn it begjin wie Mem lykwols wyld en tsjuster.
En der wie noch nimmen.
Doe makke Mem fjoer en it waard ljocht.
Alle jûnen gong it fjoer efter de kym.
En alle moarnsskoften kaam er wer werom.
Mem wie grutsk op fjoer en neamde him Sinne.
Doe makke Mem beammen sadat der azem wêze koe.
No koe der mar omraak sykhelle wurde.
Ut ´e tûken en de blêden fan ´e beammen makke Mem Minsk.
Mem wie sljocht op Minsk.
Alle dagen liet Mem azem troch Minsk’s longen streame.
Alle dagen liet Mem Sinne de hûd striele fan Minsk.
Mem hold sa bot fan Minsk dat er alles wol foar Minsk dwaan woe.

O Minsk, sei Mem.
Ik hâld fan dy krekt sa ast bist.
Kinst my dyn triennen jaan.
Ik sil myn rivieren der mei folje.
Jou my dyn lilkens.
Ik sil it út myn djipste omheech donderje litte.
As lava oer myn rêch rôlje litte.
Ast wurch bist, meist dy deljaan op myn sêfte gerslannen.
Dyn winsken en dreamen sil ik foar dy ynkleurje mei reinbôgen fan leafde.

Minsk wie bliid en betanke Mem alle dagen.
Mem wie bliid en betanke Beppe alle dagen.
En ek al koe Minsk Beppe allinnich fan ferhalen,
dochs betanke er har alle dagen.

B

Alles wie al in skoftsje geande, de Selva
hime as in hjitte simmer, de dea,
de hurde leafde fan in god, litte wy him Nero neame.
Nero wie grutsk op ´e selva, mar dreamde
oer takomstige glêzen stêden.
Hy foarseach in drege skepping, mar toch.
Tusken it flamjende kreëarjen troch, song er lieten
as hie er Troje ferslein, en doe tadaaa: It Gouden Hûs.
It Gouden Hûs rekke swier fan fertinkingen.
As Miggen op in bonkjende ier,
kamen de moarnsblêden út alle hoeken fan ´e wrâld.
Trije wiken wie der neat oer it Gouden Hûs skreaun,
mar no wie de loft fol tonger en bliksem.
Reekgerdinen waarden iepenlutsen;
it WNF, de INPE en NASA waarden rieplachte,
lykwols 
skriuwers as Cassius Dio en Tacitus.

Ik skink jim myn soan Bolse-Nero, sei Nero doe gau.
Bolse-Nero betanke syn heit en sei tsjin de minsken:
Lit jim jild streame yn fûnsen en oare subsydzjefoarmen.
Jou jim lilkens oan alle NGO’s, dan meitsje ik der wat moais fan.
Ik jou jim apatyske romten mei Soja, de selva,
in grize wale.

Bolse-Nero wie bliid en betanke de Miggen.
Nero betanke de selva of de Simmer,
wa’t ek mar earder wie, eltsenien seach
en swijde ferstive yn in wrâld fan flammen.

Earste moannegedicht augustus fan Sytse Jansma

Hjoed, 6 augustus, is der yn Hiroshima de betinking fan de atoombomramp yn 1945. De uraniumbom ‘Little boy’ waard op 9500 meter hichte boppe de stêd los litten. Under de oanfal hie de stêd sa’n 255.000 ynwenners. Doe’t de ‘a-bomb’ om 8.15 oere eksplodearre, kamen frijwol drekst 78.000 minsken om it libben as gefolch fan de ûntstiene druk en de yntinse waarmte dy’t frijkaam. It totaal oantal deaden rûn úteinlik nei de 140.000 ein 1945. Noch hieltyd binne der hibakusha’s (en bern dêr fan ) dy’t lêst hawwe fan de gefolgen fan dizze ramp.

De boargemaster (Kazumi Matsui) fan Hiroshima sei hjoed yn syn speech dat Japan it ferdrach ûndertekenje moat dat nukleêre bommen ferbanne wol. Neffens minister-presidint Shinzo Abe is dat noch net sa maklik. De Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons (TPNW) is yn july 2017 troch 122 lannen ûndertekene, útsein Japan en de USA.

Klik hjir foar de boarne fan de ynlieding

 

Hiroshima, 6 augustus 1945

dit fers is in oanklacht tsjin nukleêre wapens
no’t ik wit hoe beheind piloaten, minsken, lannen

dat dan dochs it lûkje iepengiet, in ‘little boy’
boppe boartsjende skoallebern
in heit op ´e fyts nei wurk, in wachtsjende mem
op ´e treppen fan it sintraal stasjon

dat it samar omset wurde kin
yn inkele sekonden

minsken, pratende mei-inoar,
elkoar fol libben yn ´e eagen sjen,
gewoan sizze wat se op dat momint
even sizze woenen

ta sisterjende hompen fleis

in minsk, datst der bist,
en dan samar net mear

en dat alles dêrnei as yn in delirium
delslacht, as swart-helske rein

op it oerstallige; de kopkes op tafel,
it boartersguod yn ´e tún, de klean
yn ´e kast

en datst ûnder de brokstikken
fan wat in hûs west hat,
inkeld ferbrizele bonken fine kinst

wite poeier dat opstoot
by in allersêftst sigentsje

moannegedicht 4  – Job Degenaar

Yn ‘e bocht by Surch, deun by de Ofslútdyk is in strantsje dêrt’st net swimme kinst, it is der fierstente ûndjip en it leit der fol mei waaddrek. Mar it is der prachtich en fielst dy fuort ferbûn mei alles wat dêr yn stilte plakhat: it wetter, de ielguozzen, de kobben en de oare fûgels, de núnders, de rook fan it waad.
Dêr ûntstie it begjin fan dit fers. Yn de einferzje gong it wilens oer djippere wetters dan dy’t dêr wiene. Uteinlik komt it dêr yn sa’n gedicht fan my hast altyd op út, oft ik dat no wol of net.

Opmjitte foar in skulpdier

Alles nimt it seegriis
yn syn melodrama mei
de kobbe oan de floedstripe
giet der ris goed foar sitten

fier, yn stille kolonne
gluorje lêste seilen
in silhûet ferstoot
weachslaggen sizze de wacht oan

Grutte tema’s wielje, gêste
streame yn ûndjippe puollen
Ik slút de skealjes, simbalen
tûmelje mei yn myn nachtuniversum

Wylst it wrot en syst’ret om my hinne
sakje ik it djippe tsjuster yn
en núnderje it liet net stil te krijen
dêr’t see fol fan sit

Opmaat voor een schelpdier

Alles neemt het zeegrijs
in z’n melodrama mee
de meeuw aan de vloedlijn
gaat er eens goed voor zitten

ver, in stille colonne
gloeien laatste zeilen
een silhouet verstuift
golfslagen zeggen de wacht aan

Grote thema’s kolken, gisten
stromen in ondiepe poelen
Ik sluit de schalen, cimbalen
tuimel in m’n nachtuniversum mee

Terwijl het om mij woelt en sist
daal ik naar het diepe duister
en neurie het onstilbaar lied
waarvan de zee vervuld is

 

Tredde moannegedicht fan Job Degenaar

Lûk it âldfrinzige wurd ‘boreaal’ út de ferjitdoaze en fansels krigest alderhande begripen en ideeën yn ‘e holle: Baudet, Wilders en noch mear rjochts populisme yn Europa. Yn dizze tiden stekt dat ferskynsel de kop wer op en it is krekt as binne wy te ferheard, te sleau om de dêrby hearrende tinkbylden mei krêftige arguminten te wjerlizzen.

 

It boreale slangeparadys

Nederlân appellân, paradys foar slangen: de gifleaze
fan de selsfoldienens, de giftige fan de leffens
en leagens, de wjirgjende fan de eigenwille

Se broeie ûnder dongbulten, hongerje har in wei
troch fjilden, stêden, ûnder flierren
meitsje har in nêst yn hollen, herten, wurden

Tusken de plinten fan de beskaving
stekke se de duvelske kopkes op
En wy, we slane ús inkeld foar de kop.

Het boreale slangenparadijs

Nederland appelland, paradijs voor slangen: de gifloze
van de zelfgenoegzaamheid, de giftige van de lafheid
en leugen, de wurgende van de willekeur

Ze broeien onder mesthopen, hongeren zich een weg
door velden, steden, onder vloeren
nestelen zich in hoofden, harten, woorden

Tussen de plinten van de beschaving
steken ze hun duivelse kopjes op
En wij, we slaan ons enkel voor de kop

 

Twadde moannegedicht fan Job Degenaar:

Hoe fielt dat no, as swarte man of frou yn in hast folslein wite mienskip? It is in situaasje dy’t no stadichoan út Nederlân ferdwynt. Ik ha yn myn libben as NT2- dosint in protte nijynkommelingen begelaat en ik fernuvere my soms oer har.
Afrikanen dy’t yn it hjitst fan ‘e simmer waarme winterjassen oanhiene en bygelyks net snapten wêrom’t Hollanners beammen yn ‘e tún hiene: “Thats a paradise for snakes!” Krektoarsom ha ik dat ûngemaklike gefoel sels ek ûnderfûn. By in poëzij-optreden yn Súd-Korea besocht ik my foar de groepsfoto sa lyts mooglik te meitsjen en dochs stuts ik der mei myn ‘hiel gewoane’ lingte fan 1.82 m. in pear koppen boppe-út. Yn Senegal makke ik soks op in oare wize mei.

Wytman yn Dakar

De fisken binne rôfsuchtich
de fûgels bûnt fan kleur
en bleek en toar is it gersfjild
dêr’t leguanen oer spatte
Ik pas min yn dit ferbân

It meridiane ljocht is tsjuster
ik haatsje de sloppewiken
sa gau’t minske-eagen my heine
bin ik inkeld noch bankbiljetten
Ik pas min yn dit ferbân

Oerdei krigest chikungunya
zika, dengue en as bonus giele koarts
nachts wurdt malaria der ynkroade:
fertocht is elke boade yn dit lân
Ik pas min yn dit ferbân

Witman in Dakar

De vissen zijn roofzuchtig
de vogels bontgekleurd
en bleek en dor is het gazon
waarover leguanen schieten
Ik pas slecht in dit verband

Het meridiane licht is duister
ik haat de sloppenwijken
zodra mensenogen me vangen
ben ik enkel bankbiljetten
Ik pas slecht in dit verband

Overdag krijg je chikungunya
zika, dengue en als bonus gele koorts
malaria wordt aangeleverd in de nacht:
verdacht is elke bode in dit land
Ik pas slecht in dit verband