Janneke Spoelstra har twadde moannegedicht giet oer plestik. In ûnderwerp dat hieltyd aktueler wurdt. Justerjûn 13-02-2019 by Iepen Up Live stie de hiele jûn yn it teken fan Plastic Fantastic. Janneke slute de happening ôf mei har gedicht ‘Fantastic Plastic’. Geart Tigchelaar wie derby en filme it.

Fantastic Plastic

De krêft fan plestik learde ik al jong kennen:
sa wie ik in kear mei ús mem
by pake en beppe te teedrinken
en beppe joech ús in koekje by de tee.

It wie gesellich sa mei-inoar, oant
pake it plestik bakje, dêr’t de koekjes
út kamen, en dat leech op ’e tafel
stie, byinoar frommelje woe.

Syn âlde wrottershannen krigen it bakje
wol wat yninoar, mar sagau’t se los lieten,
sprong it, mei heechút wat falske tearen,
wer yn ’e oarspronklike foarm
op it plusen taffelskleed werom.

Pake seach der mispriizgjend nei
en besocht it op ’e nij. Wer griepen
de ronfelige hannen nei it glinsterjende bakje.

Hy kniep en kniep, de readblauwige ieren
op ’e hannen setten derfan op. Beppe en mem
en ik holden de siken yn. Oant op ’t lêst
ús mem sei: ‘No, dat slagget echt net, hear.’
Hoe’t pake doe nei har seach…

en hoewol’t it noch mar om ende by 1970
wie en pake goed mei syn skoandochter koe,
it lei, as ik der no oan weromtink,
der allegear al yn besletten: ús wrakseljen mei
plastic soup/sop yn ’e oseänen, it wurkstik
fan Boyan Slat, MSC Zoe har konteners yn
ús seeën, de fersen op www.rixt.frl
en sels de tema-edysje fan Iepen Up,
sa’t Obe Postma al sei: ‘alles is yn alles’
… mar ús mem hie gelyk. Loslitten wie it bakje
noch hieltyd in bakje. It gniisde ús fan
de tafel ûnferwoestber oan.

‘Ik bin Fantastic Plastic,’ rôp it,
‘en net stikken te krijen!’

 

6 febrewaris 2019

It is hjoed presys twa jier lyn dat ús heit ferstoar. Oer it gegeven, it ferstjerren fan ’e heit, dêr’t elk in kear foar komt te stean, of men moat sels al earder gean, skreau ik in syklus fan tolve fersen: It heitejier I o/m XII. Dy syklus is opnommen yn myn tredde dichtbondel, Wij yn ’e draaimûne. Dy bondel komt yn april út, tagelyk mei myn earste roman, beide by de Afûk Utjouwerij. Hjir alfêst, as myn earste moannegedicht, in priuwke:

It heitejier

I

It begjint mei in fal. O, wat koe er
it yndertiid al min ferneare, de
bult op ’e kop. ‘In goede rider falt
net.’ Doe koe er it op it iis smite.

‘As ik dy wurgens earst mar kwyt
bin.’ Hieltyd lytser de blokjes om.
Dêr’t er oars de gek mei hie, in
ynienen amper ôf te lizzen wei.

——–
IV

mar hy wurdt der net better fan.
Nim him no mar mei, Tiid! Dat
ik dat nachts snokskouderjend
op it húske nochris tinke soe.

Hy dy’t sels sa’n skerp each
hie foar sykte, yn eigen en
oaren har ierappels. Beret de
hân dy’t it lof út ’e grûn luts.

@ Janneke Spoelstra

Hein Jaap Hilarides syn twadde moannegedicht fan jannewaris.

ready made over Zoe, ’t kontenerskip dat nijjaarsnacht boven de Waddenailanden 291 konteners wegbrocht het

Piepskúm en de konteners fan ôns kônsumpsymaatskappij

1

Op Tessel spoele kúpstoeltsys en auto-onderdelen an; op Flyland lattebooiems, kúpstoeltsys, oprôlde fleece-dekens en drie hele konteners; op Terskelling bergen speulgoed, auto-onderdelen, klapstoeltsys en ’n stikkene kontener; op ’t Rif tussen ’t Ameland en Skier 75 koelkassen en 25 koelkassen op de kwelders fan ’t fastelând; op de seedyk bij Ternaard ’n bats skoenen; bij Moddergat hândtassys, stoelen, doazen met damesskoenen en dúzzenden brokken piepskúm; op Skier bij paal 7 tiendúzzenden witte plestiken boltsys, ’n oranje speulgoedhelmpy, houtene stoeltsys, krukkys, topmatrassen, púdsys fol met goedkoop speulgoed, Philips-ledlampys, friezers, forf-rôlertsys, keukenpepier, seeppompys, Ikea-meubels, allegaar plestiken spul, twee sakken perokside en deur de noordewyn nag ’n laag plestik; op Rottumerplaat en Rottumeroog feul ferpakkingsmateriaal; en op Borkum twintig flatscreen-tillefizys.

In de see drive ’n kontener met dibenzoyl perokside en ’n kontener met lithium-ionbatterijen, stofsugerslangen, keukendoekys, autodeuren, kûnststof speulgoedhamers, kynderwagenwieltsys, gimpys, Italiaanse damessandalen maakt in Poalen, krukkys, watteerde kynderjassen in blau en rôs, nag meer oprôlde fleecedekens, Kia-autobânden, nag meer ferpakkingsplestik, skelpformige túnmeubelkussens, knalrôze stoelrûgleunings fan kûnstleer, ontelbere pompys fan hândseepflakons, kussens en rooie plestikene speulgoedklaksons.

’n Kilometerslang en fier meter breed floedmerk fan goed út de konteners fan ôns konsumpsymaatskappij, ’n goed fulde maaltydssop fan ’t plestik fan ôns wereld.
’t Juttersgeluk slaat doad in machteloashyd.

2

Maar soa drok het ’t bij de seedyk nag nooit weest.
Bij ’t gebou fan ’t Waterskap staan rijen auto’s.
Bútsoekers binne wij. Hoeken piepskúm in ’n stek.
Ik loop ’t slik in en rúm stikkys plestik op.

Hardhoutene túnstoelen, ’n oprôlde matras, skoenen, ses gelikense kynderjassys, dúzzenden frôlyssandalen, rôlen dúzzenddingedoekys, nag meer ferpakkingsmateriaal, lampys, forf-rôlers, ontelbere slanchys foor hândseeppompys, autodeuren, kûnststof planten, meer matrassen, meer skoenen, meer slanchys foor hândseeppompys, meer forf-rôlers, bêdegoed.

De reder betaalt de kosten fan ’t skoanmaken (en broedt op ’n passend gebaar).
Ferbranningsovens sette de anspoelde rommel om in stroom.

Skietark, nag meer ferpakkingsmateriaal en fytsonderdelen.
Miljoenen piepskúmboltsys in de booiem woeien.
Plestikene korreltsys in de bekken fan fissen,
Konteners in de netten fan fissers,
Seedieren ferstrikt in foorwerpen.
De see slokt ’t giftige perokside op.

3

’n Speulgoedtraintsy, ’n speulgoedbadsy en miljarden korrels piepskúm, granulaat en nurdles in ’t floedmerk; de hardplestikene korrels kleve an kwelderplanten, pôlen helmgrâs en boeregrâs.

’n Krukky dobbert in de floedlyn.
Waardeloas worren! Wegwerpartikel!

Ja, d’r is oog foor duursemens.
Maar wer is de samenhang?
Wie set de wissels om?

Kussentsys, My Little Pony’s, korven, tv’s, Hawaï-sjurts, koelkassen en honnespeultsys.

Wij wille goedkoop spul, ferfoerd in piepskúm en de konteners fan ôns kônsumpsymaatskappij.

Hjirûnder, yn it Biltsk, it earste moannegedicht fan Hein Jaap Hilarides, ús dichter fan de moanne jannewaris.

Ik sing tun de sin

Ik sing tun de sin,
niet tun ’t bestaan fan ôflopen jaar.

Nee, ik sing foor ’t dinken dat
altyd an de tând foeld worre mot
om bij de fantasy te bliven, ferbeelder
fan ’n woordewereld die’t wij beweune.

Ferbeelding maakt de woordewereld beweunber,
’n onbeweunber ferklaarde weuning de sin.

Ik kyk na de dichter.
De dichter rúkt my, weet wer’t ik staan.
Sou hij mij fine? Mooi?
Ik rúk syn swakke, soete knoflooksmaak.

Ik ferlies myn geur,
myn bladsys rake los.
De dichter siet mij. Dos niet?
Hij komt na mij toe, betast mij en flústert:

’t Wekflessy sait dat ’t water niet deugt.
’t Water ferwyt ’t glâs deursichtighyd.