De Oprop van De Moanne

Hjoed twa nije fersen fan Jan Kleefstra nei oanlieding fan in oprop fan it algemien-kultureel opinyblêd De Moanne. Kleefstra: ‘De redaksje fan De Moanne ropt Fryske skriuwers op om út ’e skulp te krûpen en harren om ’e werklikheid te bekroadzjen. Hat de redaksje him dêrby ôffrege wat ‘werklikheid’ is? Binne net alle (skriuwers)wurden en keunstuterings in refleksje op hokfoar werklikheid dan ek? Wat werklikheid hawwe se it oer? Ik kin dêr wol in reaksje op betinke, mar ik lit de folslein mispleatste suggestjes graach oan harsels. En as se dan ek noch guon nammen fan skriuwers neame dy’t har wól om dy saneamde werklikheid bekroadzje, skowe se alle skriuwers dy’t se net neame mei ien feech yn de blykber leechachte hoeke dêr’t nimmen har/him drok liket te meitsjen of dwaande hâldt mei de ‘werklikheid’. Los fan it feit dat se sa in soad skriuwers in net motivearre en ûnterjocht stimpel op ’e foarholle drukke, is it folsleine ûnsin. Elke skriuwer wurket mei har of syn werklikheid, hoe’t dy der ek útsjocht. Dé werklikheid bestiet net, hat noait bestien en sil ek gjin inkelde skriuwer oait bewege om dêr in wurd oan te wijen.’

https://www.demoanne.nl/skriuwoprop-wat-wit-ik-fan-dizze-wrald/

 

Twa fersen oer de werklikheid

It hûs ferlitten
in stok yn ’e hân

yn myn each
in protsje himel
fûstfol meagere skamte

eartiids bloeiden stimmen
op fertrape leagens

stienrûn wie dyn hân

 
 
 

In fjild hast sûnder beammen

In lyts hert fan glês

eameljende drek
út in leechklaude eker
strak om ’e dei

in kessen as twa ûnder de holle

it is de klaai dy’t dy brekber makket
 

©  Jan Kleefstra

Carla van der Zwaag skreau it gedicht Skoklân by it prototype fan in keunstwurk fan har twalingsuster Gonda, dat ynstjoerd waard foar in tentoanstelling op Skoklân mar net útkeazen. Carla droech it gedicht foar op 4 oktober by Satelliet (Liet ’19) yn Ouwe Syl.

Skoklân

Rêst rûst yn âlde kromten

in holle roukeamer
de rêchbonke skobbet him
tsjin griisgrauwe loften.

Oanrekke troch stoarm en tiid
sykhellet no allinnich noch
de wyn troch iepen ribben.

It buorskip longeret nei eartiids
dêr’t ea de brâning skom it lân opjage
fier oer ’t skolperich strân.

Doe útrist ta de striid
No wjuklam hâldt er him ôfsidich
yn oerjefte de hoarnen nei de himel.

In hauk fljocht oer
sjocht gjin ferskil
tusken libben en dea.

© Carla van der Zwaag

In protestfers fan Syds Wiersma tsjin de provinsjale ôfwizing fan it subsydzjefersyk om de lêste Kanadeeske feteranen takom jier wer nei Fryslân te heljen. Neffens de Provinsje soe soks net fernijend genôch wêze. Wiersma fynt it beslút in misbegryp fan wat wy takom jier by 75 Jier Frijheid fiere en betinke.

Royal Canadian Dragoons

It docht gjin nij dat ús fernijers – wa?
no ja, dy hifkers fan befrijingsplannen
dy’t yn har skâns fan rigels en kritearia
bepale wa’t oar jier de slingers spanne.

Se binn’ sa frij, dat sy ús Mohikanen
fan oer de oseaan, dat lyts kwintet
âldmannemoed yn trouwe feteranen,
gjin lêst’ ûnthaal mear tastean yn ús stêd.

Nijljochters fan it steile wurd oer wat
datearre is. Ferklaaiers yn ús keizers
nijste klean, jim neakene subsydzjepot
is leech foar Royal Kanadeeske reizgers?

Dat frijheid ’t heechste is; net hip, of cool.
Dy jonges fochten yn in deadepoel.

© Syds Wiersma

Hjoed fan dichter Joël Huitema in gif-fers.

Werformulearring ta  legalisaasje

Elmar Kuiper lies, yn it ramt fan Transpoesie yn Brussel foar út syn wurk. Wat him foaral rekke yn dy stêd, wie it skerpe kontrast tusken ryk en earm. “De kuiertocht fan it hotel nei it sintrum wie wat dat oanbelanget in eachiepener. Ik rûn troch in doarp fol swalkers en húshâldingen, dy’t fan hûs en hiem ferdreaun wiene, op ’e strjitte ûnder de portiken libben. Yn ’e taal fiel ik my soms ek in minske sûnder thús, mar dat mei fierder gjin namme hawwe en ik skamje my foar sa’n útspraak.”

Likegoed

Yn Brussel dronk ik nei ôfrin fan in literêre jûn in Kaapse
Pracht mei in Súd-Afrikaan, dy’t ik wûnder boppe wûnder
ferstean koe. ‘In Fries is wreed yn ’e bek’ spruts ik op en
kniep der út, rûn knoffelich oer in iepenbrutsen strjitte en
hearde in fracht skerpe s ’en de hurde g fan in Arabier dy’t
my sa let noch ta raasde. Ik seach skruten om my hinne en
stuts hastich it krúspunt oer. Deunby de Holiday Inn krústen ús blikken inoar. Se siet rjocht oerein, op in stik noppeskom, yn ’e portyk fan in restaurant en hie slaggerich hier en smoarge wangen. Bewuolle yn in jarrebrún tekkentsje meunstere se my. It wyt yn har eagen waard in plasse, dêr’t ik hast yn fersûpte. ‘Help me sir,’ flústere se, sêft as in simmerreintsje, en ik stuts, goederjousk, de hân yn ’e bûse en tearde de beurs iepen, mar der rûgele gjin sint út. ‘It binne likegoed minne tiden foar dichters,’ biet ik har ta, as wie it neat, mar se swijde en skodde mei de holle.

Foarige wike waard bekend dat Aggie van der Meer (92) dit jier de winner fan de Gysbert Japicxpriis is, de grutste literêre priis yn Fryslân. Se krijt de priis foar har hiele oeuvre. Omdat Aggie ek RIXT-dichter is, pleatse wy in noch net earder publisearre gedicht fan har. Se skreau it earder dit jier op útnûging fan it EO-programma De Nachtzoen. Omdat Aggie destiids net nei de studio komme koe, waard it fers net publisearre. Aggie skreau it oarspronklik yn it Nederlânsk. Dit is de Fryske fariant. De Gysbert Japicxpriis wurdt sneon 16 novimber útrikt yn de Martinitsjerke yn Boalsert.

langstme

dy winter stie ik dêr
nacht nei nacht
nacht nei nacht stie ik dêr
de leafste sil witte dat it ûnwennigens is en wachtsjen
de ivige kadâns fan âlde wetten
as de fjildlysters de einleaze lariksbosken
fan it noarden ferlitte
sjonge mei hege stimmen
nee, sjonge is it net
it is it iis
it is de wyn dy’t fluitet
it iis brekt en friest wer oan
it iis brekt en friest wer oan
it ferliedt
it ferliedt de nacht
de fjildlysters te fertellen fan de kaën
foar’t de nacht foel, bekommen
net wisten wêrom ’t der gjin grûn wie
gjin fiergesicht

in fermoeden?
in idee?
skimkjend by har wjukken lâns
roerlings
huverjend
opnommen yn it Al en it Neat
inkeld langstme
reitsjend oan langstme
der net mear is as dat

© Aggie van der Meer
5 febrewaris 2019

Foarige wike ferstoar fuotballer en âld-ynternational Fernando Ricksen. Dichter en fuotbalfolger Syds Wiersma skreau in yn memoriam. Ricksen hie de spiersykte ALS en stride dêr jierrenlang tsjin. Hy begûn syn karriêre by de jeugd fan Fortuna Sittard en spile dêrnei foar AZ, Glasgow Rangers en Zenit Sint-Petersburch. Op it fjild gie Ricksen altyd foarop yn ‘e striid. Bûten it fjild libbe er like rûch; froulju, drank, dope. Hy kickte ôf en waard yn Glasgow, dêr’t er it lêste part fan syn libben mei frou en dochter wenne, altyd op hannen droegen. Ricksen hie de hoop dat as er trochsride soe, hy de earste wêze koe dy’t ALS oerwûn. Fan ‘e middei yn Glasgow is syn útfeart. De roustoet begjint by Ibrox, it stadion fan de Rangers.

Yn memoriam Fernando Ricksen

Fernando Ricksen mei de brike kicksen
tsjin Disfortuna en de wrede sloop
fan ALS. In strider nei de bliksem
in rjochterback dy’t wûn fan drank en dope.

Hy nimt de ôftraap by syn lêste pot,
in earehaach, foar ’t lêst forever Ranger
op Ibrox’ hannen droegen, in warrior god
in moaiboy op ‘e flank, our dutchy danger.

Fernando Ricksen op ‘e middenstip
in tikje op De Boer, de fans mar sjonge
stap-stap, dan teart er as in dronken skip
yn ûnmacht op ‘e rêch. Och earme jonge.

Se drage him as ingels op ‘e wjokken
de timpel rûn, it widzjend lok fan deaklokken.

© Syds Wiersma

 

Geart Tigchelaar fytst op it heden troch heal Europa mei de faam. Op it stuit binne se yn it noarden fan Dútslân, dêr’t hja yn Kiel posters foar Fridays for Future seagen. Dêrnei binne se nei Flensboarch gien, dêr’t Tigchelaar meirûn hat yn sa’n demonstraasje.